sekretariat@jablonka.pl

+48 18 26 111 00

+48 18 26 524 68

Nasze Partnerskie Samorządy

Nasze Miejscowości

Sto lat minęło…

paryz 100Ten rok starań o przyłączenie do Polski sprawił cuda w psychologii ludności Orawy. Niby płomień, który gdzieś był przytajony, buchnęła polskość. I teraz jeszcze, kiedy siedzę w karczmie na ławie i słucham opowiadań (…), pięści się zaciskają i głosy robią się nienawistne na wspomnienie inwazji czeskiej.

Melchior Wańkowicz „Na Orawie”

28 lipca 1920 roku paryska Konferencja Ambasadorów zdecydowała, jak na spornych terenach ma przebiegać prowizoryczna linia graniczna między Polską a Czechosłowacją. Ta decyzja była wynikiem porozumienia zawartego 10 lipca 1920 roku na konferencji w Spa (Belgia).

 

Gdy Warszawa stanęła w obliczu ofensywy Armii Czerwonej, rząd Polski zwrócił się do wielkich mocarstw o pomoc w zawarciu rozejmu z Rosją. 10 lipca 1920 roku na konferencję do belgijskiego Spa przybył premier Władysław Grabski, który pod presją aktualnej sytuacji przystał na niekorzystne rozstrzygnięcia w sprawie podziału Orawy, Spisza, Śląska Cieszyńskiego. Decyzję w sprawie zapomnianych południowych kresów ostatecznie nie podjęto na podstawie plebiscytu (został odwołany), ale rozstrzygnięcie należało do Rady Ambasadorów (Konferencja Ambasadorów), czyli międzynarodowego organu wykonawczego kończącego I wojnę światową traktatu wersalskiego.

Rząd czechosłowacki, obserwując nastroje na terenach plebiscytowych, zabiegał na Zachodzie, aby Polska została zmuszona do rezygnacji z plebiscytu. Aktywność budzicielska na ziemi orawskiej była zakrojona na dużą skalę, Orawianie mocno starali się o to, aby ich mała ojczyzna znalazła się w granicach Polski.

Sięgnijmy po książki: Jerzego M. Roszkowskiego pt. Działania na rzecz przyłączenia Orawy do II Rzeczypospolitej 1918-1920. Zasłużeni w tym czynie oraz Łukasza Wiatera „My tu Polocy”. Niezwykłe życiorysy orawskich Bojowników Niepodległości, a poznamy szczegółowe fakty związane z tamtymi wydarzeniami oraz sylwetki orawskich bohaterów.

Wszystkich bojowników lat 1918-1920 uczciliśmy 17 lipca 2020 r., odsłaniając pamiątkową tablicę im poświęconą, aby kolejne pokolenia Orawian pamiętały tych, którzy walczyli o naszą tożsamość narodową.

Werdykt Konferencji Ambasadorów w sprawie linii granicznej między Polską a Czechosłowacją był dla nas niekorzystny. Wywołał w Polsce oburzenie i rozgoryczenie, ponieważ przyznawał jej zaledwie fragmenty spornych ziem (łącznie 583 km²). Stanowiły one 0,18% byłego terytorium Królestwa Węgierskiego i 0,15% obszaru II Rzeczypospolitej. Po stronie czechosłowackiej pozostało ok. 50 tys. ludności pochodzenia polskiego.

Po stronie polskiej pojawiła się jednak nadzieja na wymianę przygranicznych terytoriów, uregulowanie granicy polsko-czechosłowackiej, polegające na wymianie Jaworzyny Spiskiej za Niedzicę i Kacwin oraz Głodówki i Suchej Góry za pozostałą część Lipnicy Wielkiej; II Konferencja krakowska (25 kwietnia 1924 r. – 6 maja 1924 r.). Podpisano tzw. „protokoły krakowskie” regulujące sprawę granicy polsko-czechosłowackiej. Warszawa i Praga podpisały także konwencję o małym ruchu granicznym oraz konwencję turystyczną. Ostatecznie 5 września 1924 roku Konferencja Ambasadorów zaakceptowała polsko-czechosłowackie uzgodnienia zawarte w „protokołach krakowskich”.

Tekst: bz